સવિશેષ પરિચય:

કિશોર જાદવ

જાદવ કિશોર કાલિદાસ (૧૯૩૮) : વાર્તાકાર, નવલકથાકાર. જન્મ અમદાવાદ જિલ્લાના આંબલિયાળા ગામે. ૧૯૫૫ માં મેટ્રિક. ૧૯૬૦ માં મ.સ.યુનિવર્સિટીમાંથી બી.કૉમ. ૧૯૭૨ માં ગૌહત્તી યુનિવર્સિટીમાંથી એમ.કોમ. ૧૯૬૫ થી ૧૯૮૨ સુધી નાગાલેન્ડમાં વિવિધ રીતે અંગત સચિવની કામગીરી બજાવ્યા બાદ ૧૯૮૨ થી નાગાલેન્ડ સરકારના મુખ્ય સચિવના અંગત સચિવ. ૧૯૭૬ માં પૂર્વોત્તર સાહિત્ય અકાદમીની સ્થાપના. ૧૯૭૬ થી ૧૯૮૧ સુધી એના મહામંત્રી.

એમણે કથાસાહિત્યમાં પ્રયોગકક્ષાએ અને મુખ્યત્વે ભાષાકક્ષાએ કામ કર્યું છે. એમનું લક્ષ બાહ્ય ઘટનાને સ્થાને આંતરિક ચિત્રાંકન પર, પાત્રના સૂક્ષ્મ મનોવ્યાપાર પર રહ્યું છે. ચીલેચલુ કથાનક છેદ ઉડાડી ભાષાને તાર્કિક પ્રત્યાયન અર્થે નહી, પણ સંવાદી લય અને નાદતત્ત્વને અનુલક્ષીને પ્રોયજી છે. આથી અન્તઃસ્ફુરણા, ભાવકલ્પનશ્રેણીઓ તેમ જ અનેકસ્તરીય વાસ્તવશ્રેણીઓ દ્વારા તેઓ વાર્તાને ભાષાકીય ક્રીડા બનાવવા તાકે છે.

પ્રથમ વાર્તાસંગ્રહ ‘પ્રાગૈતિહાસિક અને શોકસભા’ (૧૯૬૯) થી એમનું આ વલણ જોવાય છે. પરંપરાગત વાર્તાસમજને પડકારતી અને ઊફરાટે જતી વીસેક વાર્તાઓનો આ સંચય છે. ‘સૂર્યારોહણ’ (૧૯૭૨) ની સત્તર વાર્તાઓની સંરચનાઓનું પ્રયોજન પ્રભાવનિષ્પત્તિ છે. ‘લેબિરિન્થ’ એનું સારું ઉદાહરણ છે. વાર્તાકાર ઘટનાલોપને નહિ પણ ઘટકલોપને અનુસરે છે; અને ‘છદ્મવેશ’ (૧૯૮૨) ની આઠ જેટલી વાર્તાઓમાં, તેથી જ, કલ્પનાના વ્યાપારથી રૂપાન્તરિત થયેલું વિશ્વજીવન જોઈ શકાય છે.

‘નિશાચક્ર’ (૧૯૭૯) લઘુનવલકથામાં પણ સ્વકીય એવી અર્થપૂર્ણ વાસ્તવિકતાની નિર્મિતિ જોવાય છે એમાં કથાનાયક ‘હું’ અનંગલીલા’ કમસાંગકોલા અને લાનુલા નામની ત્રણ નોખા વ્યક્તિત્વવાળી સ્ત્રીઓના સંબંધમાં આવે છે એનું, નીતિનિરપેક્ષ અવૈધ જાતીય વ્યવહારોનું નિરૂપણ આઠ ખંડમાં થયેલું છે. આ લઘુનવલમાં તેમ જ અન્ય વાર્તાઓમાં પણ નાગાલેન્ડનો સ્થાનિક રંગ એ તમામ કૃતિઓને વિશેષ વ્યક્તિત્વ અર્પે છે.

‘નવી ટૂંકીવાર્તાની કલામીમાંસા’ (૧૯૮૬) એમનો વિવેચનગ્રંથ છે. ‘કિશોરજાદવની વાર્તાઓ’ (૧૯૮૪) માં એમની પ્રતિનિધિ કૃતિઓ આસ્વાદ સહિત સંપાદિત કરવામાં આવી છે.

-ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા

નિશાચક્ર (૧૯૭૯) : કિશોર જાદવની લઘુનવલ, સામાજિક યા રાજ્કીય સમસ્યાઓના ઉકેલ માટે બહાર તાકતા કથાસાહિત્યની સામે કથાસાહિત્યની પોતીકી જ સમસ્યાના ઉકેલ માટે અંદર તાકતી જે આધુનિક કૃતિઓ અવતરી એમાં આ કૃતિનું સ્થાન છે. આ લેખક અસંબદ્ધની લીલા સંદર્ભે કલ્પન-પ્રતીક દ્વારા સ્વપ્નવાસ્તવ અને વાસ્તવિકતાની મિશ્ર અને ધૂંધળી ભોંય ઉપસાવે છે અને કથાને મિષે બળકટ ભાષાના વિસ્તારો ઊભા કરે છે. આ લઘુનવલમાં કથાનાયક ‘હું’ અનંતલીલા, કમસાંગકોલા અને સાનુલા નામની ત્રણ નોખા નોખા વ્યક્તિત્વવાળી સ્ત્રીઓનાં સંબંધોમાં આવે છે અને તેની ક્રિયાપ્રતિક્રિયારૂપે થતા નીતિનિરપેક્ષ અવૈધ જાતીય વ્યવહારોનું નિરૂપણ આઠ ખંડમાં વહેંચાય છે. સભ્ય સમાજથી દૂરના કોઈ પહાડી પ્રદેશમાં વસતી આદિમજાતિનો સ્થાનિક રંગ આ નવલનું મુખ્ય આકર્ષણ છે.

-ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા

વિકીપીડિયામાં આ માહિતી મૂકવામાં આવી છે.