સવિશેષ પરિચય:

હસમુખરાય યાજ્ઞિક

યાજ્ઞિક હસમુખરાય વ્રજલાલ, ‘ઉપમન્યુ’, ‘પુષ્પધન્વા’, ‘બી. કાશ્યપ’, ‘વ્રજનંદન જાની’, ‘શ્રીધર’, ‘હસુ યાજ્ઞિક’ (૧૨-૨-૧૯૩૮) : નવલકથાકાર, વાર્તાકાર.''' જન્મ રાજકોટમાં. પ્રાથમિક-માધ્યમિક કેળવણી રાજકોટમાં. ૧૯૬૦માં બી.એ. અને ૧૯૬૨માં એમ.એ. ૧૯૭૨માં પીએચ.ડી. ૧૯૬૩-૮૨ દરમિયાન સુરેન્દ્રનગર, વિસનગર, અમદાવાદ, જામનગરની સરકારી કૉલેજોમાં ગુજરાતીના અધ્યાપક. ૧૯૮૨ થી ગુજરાત સાહિત્ય અકાદમીના મહાપાત્ર.

રંજક્તાને તાકતી એમની ઘણી નવલકથાઓ છે. ‘દગ્ધા’ (૧૯૬૮), ‘હાઈવે પર એક રાત’ (૧૯૮૧), ‘બીજી સવારનો સૂરજ’ (૧૯૮૨), ‘સોળ પછી’ (૧૯૮૬) ‘નીરા કૌસાની’ (૧૯૮૭) વગેરેમાં સરલ કથાવસ્તુ અને સુવાચ્ય શૈલી છે. ‘દીવાલ પાછળની દુનિયા’ (૧૯૮૪) સત્ય ઘટનાઓમાં કલ્પનાનું યત્કિંચિત્ મિશ્રણ કરીને લખાયેલાં લગભગ અઠ્ઠાવીસ કિસ્સાઓ વર્ણવે છે. ‘મનડાની માયા’ (૧૯૮૫), ‘એક જુબાનીમાંથી’ (૧૯૮૫) અને ‘પછીતના પથ્થરો’ (૧૯૮૫) એમના વાર્તાસંગ્રહો છે. એમણે ‘મધ્યકાલીન ગુજરાતી પ્રેમકથા’ (૧૯૭૪), ‘મધ્યકાલીન કથાસાહિત્ય’ (૧૯૮૭), ‘શામળ’ (૧૯૭૮), વગેરે વિવેચનગ્રંથો આપ્યા છે. ‘કામકથા’ (૧૯૮૭)માં સંસ્કૃત-પ્રાકૃત મધ્યકાલીન ગુજરાતી સ્ત્રીચરિત્રનાં કથાનકો આપ્યાં છે, તેમ ‘કામકથા : સૂડાબહોંતેરી’ (૧૯૮૭)માં પણ સ્ત્રીચરિત્રને વાચા આપતાં કથાનકો આપ્યાં છે. ‘ફૂટતી પાંખોનો પહેલો ફફડાટ’ (૧૯૭૨) એમનું સહસંપાદન છે, તો ‘હરિ વેણ વાય છે રે હો વંનમાં’ (૧૯૮૮)માં ડૉ. હરિવલ્લભ ભાયાણી સંપાદિત પારંપરિક ભક્તિગીતોનું એમણે સ્વરાંકન આપ્યું છે.

-પ્રવીણ દરજી

વિકીપીડિયામાં આ માહિતી મૂકવામાં આવી છે.